Evet, İvan İlyiç ağlamak, okşanmak, başında ağlayanları görmek istiyordu.

İşin tuhafı çevresindekiler ona bu hokkabazlıkları yaparken kaç kez, "Bırakın şu yalanları! Ölmekte olduğumu siz de biliyorsunuz, ben de biliyorum. Yalan söylemekten vazgeçin bari!" diye bağıracak gibi oluyordu. Ne var ki hiçbir zaman kendinde bunu yapacak gücü bulamıyordu.

Her bir insanın, onu diğerlerinden ayıran bazı nitelikleri olduğuna dair bir inanış vardır insanlar arasında. Kimi iyidir, kimi zalimdir, öbürü zeki, diğeri aptal, hareketli, vurdumduymaz vs. Birinin ya iyi ya kötü, ya zeki ya aptal, ya hareketli ya da vurdumduymaz olduğunu düşünürüz. Fakat birinin iyi ve zeki, diğerini kötü ve aptal olduğunu söylemek yanlış olur. Şimdiye kadar insanlar nehirlere benzer. Bu her yerde aynı sudur; ama nehirler bazen dar, bazen hızlı, sonra yavaş, bazen daha geniş, bazen berrak, biraz sonra bulanık, kimi zaman soğuk ve bazen de ılık olabilirler. İnsanlar da aynı şekildedir. Her insan bünyesinde bütün insani niteliklerin tohumunu taşır; ama bazen bir nitelik kendini gösterir, bazen bir başka nitelik. Böylece insan, aynı insan olarak kalmasına rağmen sık sık kendinden farklı biri olarak karşımıza çıkabilir.

Şunu anlamıştım ki insan neyi öğreteceğini bilmiyorsa öğretemez.

Gogol'dan, Puşkin'den, Shakespeare'den, Moliere'den dünyanın bütün öteki yazarlarından ünlü olacaksın da ne olacak sanki!. Bu soruları hiç ama hiç cevaplandıramıyordum. Sorular beklemezler, cevap isterler. İnsan cevap bulamazsa yaşayamaz. Ve bir cevap da yok işte.

Acaba şimdi gözünü açtığı dünya daha iyi miydi? Yoksa orada da horlandı mı? Yahut beklediğinden daha iyi şeylerle mi karşılaştı? Bunun gerçeğini hepimiz bir gün anlayacağız.

İnsan, bildiği şeyi bilmeye son veremez.

"Hayat, olması gereken bir şeydir ama bir derttir, hiçliğe geçiş, hayattaki tek mutluluktur." der schopenhauer.

Hayat bir beladır ve insanlar bunu bilirler. Yaşamamak insanların elindedir, ama onlar yine de yaşadılar ve yaşıyorlar.

Hiçlikten bu kadar çok ürkmemiz, yaşamı çok istediğimizin ve iradeden başka bir şey tanımadığımızın ifadesinden başka bir şey değildir.