Hükümet kararları, zekice oluşturulmuş Sosyalist ya da Komünist sendika kuruluşları ya da başka şeyler... Bunların hiç birisi insanlığa hizmet edemez; manevi bilinçten başkası insanlığa hizmet edemez.

İnsan düşündüğü için insandır, insanın akla uygun düşünmesi gerekir. Akla uygun düşünen bir kişi, herşeyden önce hangi amaç için yaşaması gerektiğini düşünür; ruhu ve Tanrı hakkında düşünür. Şimdi dünyevi insanların neyi düşündüğüne bakın; yukarıda sayılanlar hariç her şey hakkında... Dans, müzik, şarkı ve benzeri eğlenceleri düşünürler; binaları, sağlığı, gücü düşünürler, kralları ya da zenginleri kıskanırlar... Ama asla insan olmak ne demek, bunun hakkında düşünmezler. (Pascal, Daily Reading, 20 Haziran)

Kıvılcımı söndürmezsen, ateşi zaptedemezsin.

Sen kötülüğü yok etmek istiyorsun, ama o senin içinde büyüyor. İnsan öldürmek kolay, ama kan ruhuna da sıçrar. İnsan öldürenin ruhu kanar. Kötü bir insanı öldürünce kötülüğü de yok ettiğini sanırsın, sonra bir bakarsın ki yok ettiğini sandığın kötülükten daha beteri senin içinde büyüyor.

Bütün mutlu aileler birbirine benzer, her mutsuz aileninse kendine özgü bir mutsuzluğu vardır.

İnsanlara, yaptığı şeyden dolayı herhangi bir sorumluluğu olmaksızın başkalarına kötülük etme olanağı veren nedenler ne kadar ustaca, ne kadar eski ve alışılmış nedenler olursa olsun, hapishane müdürünün bu odada ortaya çıkmış olan bütün üzüntülerin suçlularından biri olduğunun farkında olmaması mümkün değildi; ve görünüşe bakılırsa bu durum ona da çok zor geliyordu. (266)

Menşov?un suçsuz yere çektiği acılar korkunçtu. Fiziksel acılar kadar, kendisine nedensiz yere işkence eden insanların acımasızlığını görerek iyiliğe ve Tanrı?ya karşı duyduğu şaşkınlık ve güvensizlikte korkunçtu, hiçbir suçları olmadan, sırf kağıt üzerinde öyle yazmıyor diye bu yüzlerce insana çektirilen acılar ve yapılan hakaretler de korkunçtu, kardeşlerine işkence eden ve bunu yaparken iyi ve önemli bir iş yaptıklarından emin olan bu kafaları karışık gardiyanlar da korkunçtu. Fakat Nehlüdov?a hepsinden daha korkunç görünen, tıpkı kendisi ve kendi çocukları gibi birer insan olan anayı oğlundan, babayı kızından ayırmak zorunda kalan bu yaşını başını almış, sağılığı bozuk, iyi yürekli müdürdü. (267)

Ancak çok açıktır ki alçaklık, tekrarlandıkça artar. Kendisine bu şekilde önem verilmesi, Maslennikov?da küçük, sevimli bir köpeğin, sahibi sırtını okşadıktan, kulaklarının arkasını kaşıdıktan sonra kapıldığı heyecanı yaratıyordu. Küçük, sevimli köpek kuyruğunu sallar, ezilip büzülür, kulaklarını kısar ve çılgınca dönmeye başlar. (270)

?Aptal!? demekten kendini alıkoyamadı Nehlüdov.Bunun nedeni, bu ?arkadaş? sözcüğünde Maslennikov?un onun seviyesine gönül indirdiğini, yani ahlaki bakımdan en pis, en utanç verici işi yaptığı halde, kendisini çok önemli biri saydığını ve dalkavukluk etmese bile, kendisini onun arkadaşı olarak adlandırarak büyüklüğüyle övünmediğini göstermek niyetinde olduğunu hissetmesiydi. (276)

En alışılmış, en yaygın boş inançlardan biri her insanın kendine özgü belirli özelliklere sahip olduğu, insanın iyi, kötü, akıllı, aptal, hareketli, uyuşuk vs. olduğudur. İnsanlar böyle değillerdir.Bir insandan söz ederken onun kötüden çok iyi, aptaldan çok akıllı, uyuşuktan çok hareketli olduğunu ve bunların tam tersini söyleyebiliriz; ancak eğer bir insan hakkında konuşurken onun iyi yada kötü, bir başkası hakkında konuşurken de onun kötü ya da aptal olduğunu söyleyecek olursak yanlış olacaktır. Ama biz insanları hep bu şekilde ayırırız. Bu doğru bir şey değildir. İnsanlar ırmaklar gibidir: Hepsinde su aynı sudur, her yerde birbirinin aynıdır, ama bir ırmak dar, hızlı, geniş, sakin, temiz, soğuk, bulanık, ılık olabilir. İnsanlar da böyledir. Her insan içinde tüm insan özelliklerinin ilk belirtilerini taşır ve zaman zaman bu belirtilerin bazılarını, zaman zaman da diğerlerini gösterir, sık sık da her şeyiyle aynı kaldığı halde kendine hiç benzemeyen bir insan olur. Bazı insanlarda bu değişiklikler çok keskin biçimde ortaya çıkar. (277)