Geçip giden zaman genellikle erkek, geçmişse kadındır Tan- pınar?da. Erkek unutkan; kadın biriken, biriktiren, velût ve yekpare? zaman. Bursa'da Zamanda, Bursa'da bir ikinci zaman olduğundan söz eder Tanpınar: Yaşadığımız, gülüp eğlendiğimiz, çalıştığımız, seviştiğimiz zamanın yanıbaşında, ondan daha çok başka, çok daha derin, takvimle, saatle alâkası olmayan; sanatın, ihtirasla, imanla yaşanmış hayatın ve tarihin bu şehrin havasında ebedî bir mevsim gibi ayarladığı velût ve yekpare bir zaman... İşte bu zaman dişildir, kadındır Tanpmar?da; mazisinde yaşayan bir geçmiş zaman güzeli gibi hâtıralarına kapanmış olan şehrin? nabzında atan bu dişil zamandır. Tanpı- nar aynı yazıda, kuruluş çağının havasını koruyan köken şehir Bursa'yı erkeği tarafından unutulmuş, boş sarayının odalarında tek başına dolaşıp içlenen, gümüş kaplı küçük el aynalarında saçlarına düşmeye başlayan aklan seyrede ede ihtiyarlayan eski masal sultanlarına benzetir. Romanlannda, özellikle de Huzur ve Aydaki Kadında bu imgeler, neredeyse anlatının çatısını kuracak kadar genişler: Unutkan, bu yüzden de hatırlamaya mahkûm erkeğin; saklayan, koruyan, doğurgan kadına yönelmesi, gerçek zamanın dışındaki ikinci zamana, geçmişe dönmesi. Tesadüf olmasa gerek: Tanpınar'da geçmişe, kültürel bütünlüğe, sürekliliğe duyulan istek hep aşkın, kadına duyulan aşkın terimleriyle dile getirilir. 20