1924 KALB AĞRISI Halide Edib Adıvar Kalbin bin bir ihtiyacı var, dost, aşık, arkadaş, daha bilmem kaç nev'i rabıta insan için aynı zamanda kabildir. Kalb Ağrısı'yla Halide Edib'in romancılığında adeta bir dönem kapanır. Yazar, kim bilir hangi çekimserliklerin etkisiyle, olgunluk yıllarında aşkı, cinselliği, elemli tutkuları kaleme getirmekten uzak durur. Âkıle Hanım Sokağı'nın Cıbıl Gız bölümü dışta tutulursa, Halide Edib bireyin gönül tarihçesine kayıtsız kalmış, toplumsal panoramaya ağırlık vermiştir... Oysa Kalb Ağrısı aşk, özgürlük, yalnızlığı seçiş konusunda kesin bir tutum sergiliyor, Halide Edib'in vardığı sonucu yansıtıyor: Kadın için iki yol çiziyor yazar; ilki, dünyanın kaidelerine uymak, kocasının haricindeki dostluk veyahut aşk ihtiyaçlarını yok saymak ya da günahlarını entrika ile, hile ile örtmek. Bu tercihi bireysel ahlaka sığdıramıyor. Bir başka yaşama biçimiyse, kadının, müsavi hürriyet, müsavi surette şahsiyetine, arzularına sahip iki insan şeraitiyle anlaşahileceği bir erkekle evlenmesi... Bir başka sahne: Hasan'ın yurtdışındayken Peer Gynt'ü dinleyip, taa uzaklardaki Zeyno'nun kalp ağrısını birdenbire hissetın esi... . . . Şimdi yirmi dört saat oluyor. Ben gelince yatağa girdim, Savfet'e beni yalnız bırakmasını rica ettim, yirmi dört saat gözlerim ölü gibi kapalı, yanaklarımdan yaşlar durmadan aktı. Artık kalbimi ağladım, aşkımı ağladım. Demek hepsi, bunlar bir avuç tuzlu sudan ibaretmiş. Gözyaşlarını eskiler niçin şişelere koyup ebediyen sevgililerinin nazarında saklarlarmış, anladım. Jurnalimi kapıyorum!