1922 ATEŞTEN GÖMLEK Halide Edib Adıvar Roman, Kurtuluş Savaşı'nın bütün heyecanıyla birlikte, İstanbul aydın çevrelerinin neden Ankara'nın yanında yer aldığını da saptıyor. Ateşten Gömlek, Türk'ün Ateşle İmtihanı'yla birlikte okunursa daha da anlam kazanabilir. Kurtuluş Savaşı anılarını dile getiren Halide Edib'le roman kişisi arasında, belli belirsiz, yine de dikkat çekici yakınlıklar söz konusu. Sultanahmet Mitingi'nin unutulmaz, romanlara (Kemal Tahir, Esir Şehrin İnsanları), anılara geçmiş konuşmacısı Halide Edip, tıpkı Ateşten Gömlek'in Ayşe'si gibi, savaş sırasında Anadolu'da hastabakıcıdır. Ateşten Gömlek'te yalnızca düşmanlıklarıyla betimlenen Yunanlılar, Türk'ün Ateşle İmtihanı'nda savaş denilen yıkımın kişileridirler; cepheyi soran Onbaşı Halide'yle Binbaşı Nazım arasında savaşa dair çok acı bir konuşma geçer. Binbaşı Nazım şehit düşecektir; Nihayet diyor Halide Edib, hastaneye geldim. Hep gözümün önünde savaş ziyafetinin bulaşıklarıyla dolu, hastane denilen mutfak beliriyordu. Zavallı Türkler!.. Zavallı Yunanlılar!.. Zavallı dünya!.. 1920'lerin sonunda İngilizce yazılmış Türk'ün Ateşle İmtihanı'nı, 1950'lerde, Halide Edib Vedat Günyol'a yazdırtarak Türkçeye çevirmiş. Vedat Bey, bu çeviri sırasında, özellikle savaş, cephe sahnelerinde, Halide Edib'in durakalıp uzun uzadıya ağladığını anlatmıştı...